ปลาซิวสอบวา...เจ้าฟ้าแห่งรัฐฉาน

สอบวา...ปลาซิวเจ้าฟ้าแห่งรัฐฉาน (เทคโนโลยีชาวบ้าน)
โดย พิชิต ไทยยืนวงษ์

          สอบวา (sawbwa = สอ - บวา) เป็นภาษาพม่า แปลว่า เจ้าฟ้า (saopha) ปลาที่ได้ชื่อว่าเจ้าฟ้ามักต้องเป็นปลาที่สวย เช่น ปลาซิวเจ้าฟ้าจุฬาภรณ์ (Amblypharyngodon chulabhornae) หรือปลาหมอแซงแซว (Neolamprologus brichardi) แห่งทะเลสาบทังกันยิกา ที่ได้รับสมญาว่า "เจ้าหญิงแห่งบูรุนดี"

          ปลาซิวสอบวา มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Sawbwa resplendens เป็นปลาในวงศ์ปลาตะเพียน (Cyprinidae) มีขนาดเล็กมาก สีสันสดสวยแปลกตา ในแวดวงปลาสวยงามเมืองไทยเพิ่งรู้จักปลาชนิดนี้กันได้ไม่นานนี้เอง โดยเรียกกันตามสะดวกปากว่า "ปลาซิวซับวา" หาซื้อยาก และมีราคาค่อนข้างแพง

          รูปร่างลักษณะของ ปลาซิวสอบวา คล้ายกับปลาซิวขนาดเล็กบางชนิดของไทย เช่น ปลาซิวหางกรรไกร ปลาซิวหางแดง กล่าวคือ เรียวยาว แบนข้าง ส่วนหัวเล็ก ปากเล็กเป็นมุมแหลม หางคอดเรียว ใบหางรูปแฉกตัววี ครีบบางใส ทว่าจุดที่โดดเด่นของปลาซิวสอบวาคือสีแดงสดสว่างบริเวณใบหน้าและปาก กับส่วนปลายของครีบหางทั้งสองแฉก ตัดกับสีเงินอมฟ้าเงางามของลำตัว ยามว่ายในตู้กระจกท่ามกลางพืชพรรณเขียวชอุ่มจะดู ปลาซิวสอบวา นับได้ว่าเป็นปลาที่สวยงามไม่เป็นสองรองใครเลยทีเดียว

          แม้ว่าวงการปลาสวยงามทั่วไปจะเพิ่งรู้จัก ปลาซิวสอบวา ทว่าที่จริงมันถูกค้นพบนานเกือบร้อยปีแล้ว แหล่งอาศัยของปลาซิวชนิดนี้อยู่ในทะเลสาบอินเล ทางตอนล่างของรัฐฉาน ประเทศพม่า ทะเลสาบอินเลตั้งอยู่ท่ามกลางหุบเขาหินปูน สูงจากระดับน้ำทะเลประมาณ 900 เมตร อากาศหนาวเย็น ภูมิประเทศยังบริสุทธิ์ด้วยธรรมชาติของป่าดง พืชพรรณแน่นขนัด สัตว์น้ำหลากหลายสายพันธุ์ ถูกรบกวนจากมนุษย์น้อยมาก เนื่องจากเป็นสถานที่ท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์

          ปลาซิวสอบวา อาศัยตามแหล่งน้ำตื้นท่ามกลางดงพืชน้ำ ซึ่งเป็นปราการปกป้องพวกมันจากปลานักล่าที่มีขนาดใหญ่กว่า การนำมาเลี้ยงในตู้จึงต้องปลูกไม้น้ำให้แน่นครึ้ม ปลาจะมีความสุขมากกว่าอยู่ในตู้โล่ง

การเลี้ยง ปลาซิวสอบวา

          ควรใช้ตู้ที่ไม่เล็กเกินไป ตู้ขนาด 24 นิ้ว ขึ้นไป จะทำให้ปลาชนิดนี้อยู่ได้อย่างสบาย ไม่อึดอัด ควรปูพื้นด้วยกรวดละเอียดและปลูกพันธุ์ไม้น้ำให้หนาแน่น โดยเว้นบริเวณด้านหน้าตู้ไว้ให้ปลาได้ว่ายอย่างไม่ติดขัด การใช้ดินปลูกต้นไม้ต้องระมัดระวังเรื่องของค่า pH หรือค่าความเป็นกรด เป็นด่าง เนื่องจากปลาซิวสอบวามีแหล่งกำเนิดในทะเลสาบอินเลที่ล้อมรอบด้วยหุบเขาหินปูน จึงมีค่าความเป็นด่างพอสมควร จากการทดลองเลี้ยงเปรียบเทียบกันดู ผลออกมาชัดเจนว่าปลาซิวสอบวาในตู้ที่มีค่า pH อยู่ประมาณ 7.0-8.0 จะมีสีสันสวยงามกว่า และมีความกระตือรือร้นกว่าปลาที่เลี้ยงในน้ำที่มีค่า pH ต่ำกว่า 7.0

          ในธรรมชาติ ปลาซิวสอบวาชอบอยู่รวมเป็นฝูงใหญ่ เป็นเช่นเดียวกับปลาขนาดเล็กส่วนใหญ่ เพราะการอยู่ร่วมกันในปริมาณมาก ๆ จะมีความปลอดภัยกว่าการแยกออกไปอยู่อย่างสันโดษ แต่เป็นที่น่าเสียดายที่ปลาซิวสอบวาเพศเมียนั้นไม่มีสีสันสวยงามอย่างปลาเพศผู้ จะเป็นเพียงสีน้ำตาลอมเทาพื้น ๆ เท่านั้น เมื่อนำมาเลี้ยงรวมก็ดูเหมือนจะขาดความงดงามไปไม่น้อยเลยทีเดียว

          ปลาซิวสอบวามีนิสัยรักสงบก็จริง แต่ถ้าเลี้ยงในที่คับแคบหรือมีปริมาณตัวผู้ไม่ได้สัดส่วนกับปลาตัวเมีย พวกมันก็มักจะออกอาการก้าวร้าวใส่กัน แต่ไม่รุนแรงนัก การเลี้ยงควรเลี้ยงตัวเมียให้มากกว่าตัวผู้ หรือมีสัดส่วนราวๆ 5:1 ปลาตัวผู้จะสวยสมบูรณ์มากเป็นพิเศษในช่วงผสมพันธุ์

          เคล็ดลับอีกอย่างที่ทำให้ปลาซิวสอบวาสวย คือต้องไม่เลี้ยงในน้ำที่มีอุณหภูมิสูงเกินไป เนื่องจากทะเลสาบอินเลตั้งอยู่บนที่สูงในซีกโลกค่อนไปทางเหนือ อุณหภูมิจึงค่อนข้างเย็นมาก ในบ้านเราโดยส่วนมากอุณหภูมิในตู้ปลามักอยู่ราวๆ 28-30 องศาเซลเซียส ซึ่งยังจัดว่าร้อนสำหรับปลาซิวสอบวา เป็นไปได้ควรลดอุณหภูมิลงโดยใช้พัดลมระบายอากาศ หรือติดตั้งเครื่องทำความเย็น (แบบเดียวกับปลาทะเล) ทำให้น้ำมีอุณหภูมิราว ๆ 24-26 องศาเซลเซียส ปลาจะแข็งแรงและสวยงาม

          แต่ปัจจุบันนับว่าเป็นเรื่องดีที่มีนักเพาะพันธุ์บางท่านเริ่มประสบผลสำเร็จในการเพาะปลาซิวสอบวา ซึ่งลูกปลาที่เกิดในสภาพแวดล้อมของเมืองไทยจะสามารถปรับตัวได้ดีกว่า ทนทานต่อสภาพภูมิอากาศและอุณหภูมิร้อน ๆ ได้ดีกว่าปลาที่จับมาจากธรรมชาติ

อาหาร

          ในธรรมชาติปลาซิวสอบวากินอาหารหลากหลาย อาทิ แพลงตอนพืชและสัตว์ ตัวอ่อนแมลงน้ำ ตะไคร่น้ำ ฯลฯ ปลาที่จับจากธรรมชาติในระยะเริ่มแรกมักกินอาหารยาก ควรเน้นเป็นอาหารสด อย่างไรแดงหรือตัวอ่อนอาร์ทีเมียไปสักระยะหนึ่งก่อน เมื่อปลาคุ้นเคยกับสภาพในตู้ดีและแข็งแรงขึ้น ก็ค่อยเริ่มสลับให้อาหารสำเร็จรูปที่มีคุณค่าโภชนาการสูง ๆ ได้ แต่ต้องใช้เป็นอาหารผงหรืออาหารแผ่น เนื่องจากปลาซิวสอบวามีปากค่อนข้างเล็ก อาหารชนิดเม็ดจึงไม่เหมาะกับมันเท่าไหร่นัก ส่วนปลาที่เกิดจากการเพาะพันธุ์ของมนุษย์จะกินอาหารได้ง่ายกว่า ให้อะไรก็กิน ขอให้มีขนาดเล็กหน่อยเป็นพอ

          ปลาที่เลี้ยงรวมกับปลาซิวสอบวาไม่ควรเป็นปลาใหญ่ หรือมีความปราดเปรียวเกินไป หลีกเลี่ยงปลาขนาดเล็กที่มีนิสัยก้าวร้าว อย่างปลาเสือสุมาตรา ปลาเซลฟินมอลลี่ เป็นต้น

          ปลาซิวสอบวา อ่อนไหวต่อการเปลี่ยนแปลงสภาพน้ำมาก เพราะฉะนั้นต้องระมัดระวังเรื่องของการเปลี่ยนถ่ายน้ำ ไม่ควรเปลี่ยนถ่ายน้ำในปริมาณมากเกินกว่า 20 เปอร์เซ็นต์ และไม่ควรให้อาหารปลาในปริมาณมาก ๆ เพราะจะทำให้คุณภาพน้ำเสื่อมลงอย่างรวดเร็ว อาจเลี้ยงปลาแม่บ้านไว้คอยเก็บกินเศษอาหารตกหล่น เช่น พวกปลาแพะหรือปลาหมูขนาดเล็กๆ จะช่วยรักษาสภาพแวดล้อมในตู้ได้มากทีเดียว





ขอขอบคุณข้อมูลจาก

ขอขอบคุณภาพประกอบจาก norick357ng.blogzine.jp, tofa.org.tw