HOME ALONE ความเครียด เมื่อสุนัขต้องอยู่ลำพัง (Dogazine Healthy)
เรื่องโดย : น.สพ.กมล ภาคย์ประเสริฐ
"สุนัขของคุณเครียดเวลาที่คุณไม่อยู่บ้านหรือเปล่าครับ" ผมถามหลังจากไปตรวจสุขภาพสุนัขพันธุ์ไทยที่บ้านหลังหนึ่งแล้วบังเอิญเห็นว่า สุนัขตัวหนึ่งเดินตามเจ้าของตลอดเวลา แม้กระทั่งเวลาที่เจ้าของมานั่งที่เก้าอี้ สุนัขก็ยังพยายามขดตัวเข้าไปนั่งใกล้ขาเจ้าของในท่าที่ดูไม่สบายเอาเสียเลย เจ้าของเล่าให้ฟังว่า เวลาที่เขาไม่อยู่บ้าน เพื่อนบ้านบอกว่าชอบได้ยินเสียงสุนัขเห่าและหอน บางครั้งกลับมาถึงบ้านก็จะพบปัสสาวะเลอะเต็มพื้นบ้าน ปัญหาสุนัขเครียดเวลาที่เจ้าของไม่อยู่บ้านเป็นปัญหาที่พบบ่อย แต่บางครั้งมักถูกมองข้าม เนื่องจากสุนัขบางตัวอาจแสดงอาการไม่มาก อย่างไรก็ตามถึงจะเป็นอาการป่วยด้านจิตใจ แต่หากไม่ได้รับการรักษาอย่างถูกวิธี ปัญหาอาจจะรุนแรงขึ้น และมีผลเสียต่อร่างกายตามมาได้
ปัจจัยเสี่ยงของการเกิดปัญหาสิ่งหนึ่งที่สุนัขเหมือนกับคน คือ สุนัขเป็นสัตว์สังคมที่มักเกิดความเหงาและความเครียดได้ง่ายเมื่อถูกทิ้งให้อยู่ลำพังปัญหา separation anxiety คือ ความกังวลของสุนัขเมื่อไม่ได้อยู่ใกล้คน โดยเฉพาะคนที่รู้สึกผูกพัน (ซึ่งส่วนใหญ่เป็นเจ้าของ) ที่เห็นชัดคือลูกสุนัขที่เพิ่งย้ายเข้ามาอยู่ในบ้านใหม่มักร้องเรียกเจ้าของในช่วงกลางคือที่เจ้าของเข้านอน ลูกสุนัขจะค่อยๆ ปรับตัวและพฤติกรรมนี้จะลดลงไปเองหากเจ้าของไม่ได้สร้างเงื่อนไขว่าจะมาหาลูกสุนัขทุกครั้งที่ร้องเรียก จะเห็นว่าประสบการณ์และการเรียนรู้ที่ผ่านมาเป็นปัจจัยเสี่ยงที่สำคัญของการเกิดปัญหาพฤติกรรม สุนัขที่รับอุปการะมาจากสถานพักพิงสัตว์ มักเคยมีประสบการณ์ในการถูกทิ้งมาก่อน และขาดคนที่จะมาดูแลเอาใจใส่และให้ความรักอย่างจริงจังเป็นระยะเวลานาน เมื่อมาอยู่บ้านใหม่ จึงมักจะเกิดความกังวลเมื่อเจ้าของไม่อยู่บ้านได้มากกว่าสุนัขที่ได้มาจากฟาร์ม ส่วนสุนัขที่ได้มาจากบ้านเพื่อนหรือลูกสุนัขที่เกิดในบ้านมักพบปัญหาน้อย อีกหนึ่งปัจจัยเสี่ยงที่สำคัญ คือ บ้านที่มีเจ้าของแค่คนเดียว เพราะสุนัขมักจะผูกพันกับเจ้าของมากจนเกิดปัญหาพฤติกรรมนี้ได้ง่าย สุนัขที่อายุมากขึ้นยิ่งมีโอกาสที่จะพบปัญหาความเครียดเวลาที่เจ้าของไม่อยู่บ้านได้สูงขึ้น
อาการแบบไหนที่น่าสงสัยสิ่งที่สุนัขแสดงออกมาให้เห็นถึงความเครียดในช่วงเจ้าของไม่อยู่บ้าน มีได้ตั้งแต่ทำลายข้าวของ ขับถ่ายไม่เป็นที่หรือเห่าหอนเสียงดัง เนื่องจากเหตุการณ์เหล่านี้จะเกิดขึ้นตอนที่เจ้าของไม่อยู่ การตั้งกล้องถ่ายวิดีโอไว้เป็นหลักฐานจึงเป็นสิ่งจำเป็น อาการที่เจ้าของสังเกตเห็นได้ตอนอยู่บ้าน คือ สุนัขอาจเดินตามเจ้าของทั้งวัน แต่เมื่อเจ้าของหยิบของหรือกุญแจรถเตรียมออกจากบ้าน สุนัขอาจคราง หอบ หรือเดินวนไปวนมาและเมื่อคุณกลับมาบ้าน สุนัขมักแสดงอาการดีใจให้เห็นมากผิดปกติ สุนัขที่เครียดมาก ๆ จะเลียหรือกัดขนตัวเอง บางตัวอาจอาเจียนและถ่ายเหลวได้ ขณะที่บางตัวอาจแสดงความก้าวร้าวต่อเจ้าของเมื่อไม่พอใจ
ต้องการให้เจ้าของออกจากบ้านหากสุนัขมีอาการอย่างใดอย่างหนึ่งข้างต้นและสงสัยว่าจะมีปัญหาความเครียดเมื่อเจ้าของไม่อยู่บ้าน ควรพาไปพบสัตวแพทย์เพื่อวินิจฉัยหาสาเหตุที่แท้จริง สำหรับสุนัขที่ป่วยเป็นโรคไต โรคเบาหวาน สุนัขที่สมองเสื่อม หรือสุนัขที่ขาดการฝึกอาจมีอาการขับถ่ายปัสสาวะไม่เป็นที่ได้เหมือนกัน ส่วนการเห่าเสียงดัง ในบางครั้งอาจเกิดจากสุนัขรู้สึกเบื่อ เพราะไม่ได้รับการออกกำลังกายอย่างเพียงพอ สาเหตุที่สุนัขไม่อยากอยู่ลำพังอาจมาจากปัญหาพฤติกรรมอื่นๆ เป็นพื้นฐาน เช่น อาการกลัวเสียงดัง การวินิจฉัยหาสาเหตุที่แท้จริงก่อนการรักษาจึงเป็นสิ่งจำเป็น
แนวทางการรักษาสิ่งที่สำคัญที่สุดในการรักษา คือ เจ้าของต้องเข้าใจก่อนว่าพฤติกรรมที่เป็นปัญหาเกิดขึ้นเนื่องจากความเครียดและความกังวล สุนัขไม่ได้มีเจตนาที่จะทำลายข้าวของหรือขับถ่ายให้บ้านเลอะ ดังนั้นห้ามลงโทษเด็ดขาดเพราะมีแต่จะทำให้ความกังวลของสุนัขมากขึ้น แนวทางในการรักษาจะแบ่งเป็นการปรับพฤติกรรมร่วมกับการจัดการสภาพแวดล้อมและการรักษาทางยา ในการปรับพฤติกรรมแต่ละวิธี สุนัขจำเป็นต้องรู้คำสั่งพื้นฐาน เช่น “นั่ง” “หมอบ” และ “คอย” ก่อน ดูรายละเอียดการฝึกเพิ่มเติมได้ใน www.facebook.com/petmanner
